Publikacja składa się z dwóch tekstów wspomnieniowych,  których wspólnym mianownikiem jest uwięzienie w kazamatach czerezwyczajki w 1919 roku. Pierwszy z nich, autorstwa Jadwigi Januszkiewiczowej, opisuje pobyt autorki w więzieniach, zakończony powrotem do Polski wśród więźniów na wymianę, drugi zaś to doświadczenia i obserwacje Tadeusza Zagórskiego, swoista analiza schematów i zachowań tam panujących. Książka opisuje aresztowania, rzeczywistość więzienną, metody przesłuchań, rodzaje stosowanych tortur, historie i sylwetki współwięźniów, którzy stali się towarzyszami niedoli autorów, ludzkie postawy wobec stawania twarzą w twarz ze śmiercią w więzieniach czerezwyczajki, tam, gdzie „sama polskość była synonimem kontrrewolucyjności” – to zaś stanowiło największą zbrodnię. Przybliża wreszcie sylwetki oprawców – żądnych krwi fanatyków rewolucji i zwykłych zbrodniarzy, cechujących się jednakowym okrucieństwem wobec swoich ofiar. Oprócz świadectwa niezawinionych cierpień Polaków w czasach terroru, poniżenia i upodlenia znajdziemy w niej także świadectwa przeświecających przez ciemność jasnych promyków człowieczeństwa.