Książka opowiada, mówiąc najprościej, o tytułowym spławie Wisłą, który organizuje główny bohater, Stefan Nałęcz. Historia tej niezwykłej, awanturniczej podróży stanowi fabularny kościec książki, a zarazem pretekst do zbudowania świetnych portretów bohaterów książki, snucia przez narratora rozmaitych dygresji historycznych, filozoficznych i politycznych, a jeszcze bardziej do stworzenia swego rodzaju powieściowego panegiryku na cześć królowej polskich rzek, której znaczenie oraz uroda jest przez autora pięknie pokazana. To próba artystycznej syntezy polskości obejmującej wiele czasów i miejsc.